Niedobór witaminy D

Niedobory witaminy D są zauważalne w wielu populacjach w każdej grupie wiekowej. Mogą one wynikać ze względu na nieodpowiednią ilość wytwarzania witaminy D skórze, które jest pokrywane w 90% zapotrzebowania. Ilość produkowanej w organizmie człowieka witaminy D zależy od kilku czynników:

• szerokości geograficznej
• czasu ekspozycji na promienie słoneczne
• czynników środowiskowych np. mgły lub smogu

Niedobór witaminy D jest zauważalny dość często i może on dotykać nawet do 50% populacji światowej. W przypadku braku możliwości ekspozycji ciała na promieniowanie słoneczne (dotyczy to przede wszystkim osób zamieszkujących powyżej 33 st. szerokości geograficznej w okresie zimowym, osoby które w większość czasu przebywają w pomieszczeniach zamkniętych, które często stosują preparaty z ochronnymi filtrami, a także ludzi, mieszkających w krajach gdzie kontakt ze światłem słonecznym jest ograniczony m.in. z powodów kulturowych) może być utrudnione zapewnienie odpowiedniej ilości witaminy D, ponieważ trudne  jest tam pokrycie zapotrzebowania wyłącznie za pomocą diety bez zastosowania odpowiedniej suplementacji lub produktów wzbogacanych. 

Niedobór witaminy d - objawy neurologiczne

Niedobór witaminy D może przyczynić się  i zwiększyć ryzyko wystąpienia chorób neurologicznych:

• depresja
• schizofrenia
• choroby neurodegeneracyjne (demencja, choroby Alzhaimera)

Może również przyczynić się do pojawienia objawów na tle neurologicznym pod postacią zaburzeń depresyjnych. W celu obserwacji objawów związanych z niedoborem witaminy D, warto skoncentrować się czy przypadkiem w ostatnim czasie nie występowała większe zmęczenie przy wykonywaniu prostych codziennych czynności, osłabienie związane z siłą mięśni, bóle głowy, senność lub przewlekły brak efektywności snu, problemy związane z koncentracją uwagi i pamięcią.

Niedobór witaminy d – objawy

Niedobór związany z witaminą d może powodować objawy takie jak:

• zmniejszenie lub utrata apetytu
• zaburzenia widzenia
• biegunka
• bóle kości i mięśni
• szybsze męczenie się
• nadciśnienie
• choroby przyzębia
• bezsenność
• niesmak oraz pieczenie w jamie ustnej i gardle

Niedobór witaminy D u dzieci – objawy

Niedobór witaminy D u dzieci prowadzi do krzywicy, objawiającej się najczęściej deformacjami kostnymi o różnym stopniu zaawansowania. Mogą również występować zaburzenia mineralizacji i zmniejszenia masy kostnej. Niedobory witaminy D u dzieci mogą być objawami również zaburzeniem rozwoju psychoruchowego i somatycznego, w tym niskorosłość. Niedobór tego składnika u dzieci przyczynia się do wydłużonego gojenia się ran, częstsze infekcje wirusowe oraz bakteryjne, obniżona odporność organizmu. Niedobór witaminy D u dzieci może również objawiać się poprzez bóle kości i stawów, bóle mięśniowe w czasie i po wysiłku. Przy niedoborze mogą się również u dzieci pojawić problemy z nauką i koncentracją, apatyczność, chroniczne zmęczenie a w przypadku nastolatków skłonność do depresji. Niezależnie od wieku dzieci, zaniepokoić powinny takie objawy jak nagła utrata apetytu, choroby przyzębia, biegunki, zaburzenia widzenia i problemy ze snem.

Niedobór witaminy d w ciąży

Niedobór witaminy d w ciąży wpływa w sposób negatywny zarówno na matkę jak i na dziecko. Niska ilość tej witaminy u kobiet w ciąży może przyczynić się do skróconego czasu trwania ciąży przyczyniając się do przedwczesnego porodu. Dodatkowo wśród powikłań ciąży znajduje się również stan przedcukrzycowy, cukrzyca ciężarnych i nadciśnienie. Badania wykazały, że odpowiednia suplementacja witaminy D podczas ciąży może znacząco zmniejszyć liczbę powikłań, w tym cięć cesarskich, nadciśnienia ciążowego oraz wystąpienia chorób współistniejących w czasie ciąży. Niedobór witaminy D w ciąży wiąże się również z częstszym występowaniem bakteryjnego zapalenia narządów rodnych u kobiety co może się przyczynić do wzrostu ryzyka poronień i przedwczesnych porodów. Niedobór witaminy D wiąże się również z chorobami przyzębia (schorzenie o podłożu immunologicznym). Natomiast niedobór witaminy d może negatywnie wpłynąć na układ szkieletowy dziecka a dokładniej wystąpienie krzywicy już w trakcie rozwoju płodowego. Badania wykazują, że po urodzeniu dziecka mogą występować zmniejszoną masę kości u dziecka oraz zaburzenia związane z rozwojem zawiązków zębowych. Konsekwencje niedoboru witaminy w trakcie ciąży mogą dopiero być ujawnione w późniejszych latach życia dziecka. A więc w późniejszych latach może pojawić się zwiększone ryzyko wystąpienia osteoporozy, astmy, chorób alergicznych i cukrzycy dziecięcej.

Niedobór witaminy d – przyczyny

Niedobór witaminy D poza niedostateczną ekspozycją na promienie słoneczne oraz zbyt małą podażą wraz z dietą, może przyczyniać się również do zaburzenia syntezy skórnej, zmniejszone wchłanianie, zaburzenia metabolizmu i nieprawidłowości w krążeniu jelitowo-wątrobowym, przyczyniając się do nadwyżki wydalania tego składnika.

• Niedobór witaminy D w organizmie może się przyczyniać również do zakłóceń w gospodarce wapniowo-fosforanowej, czyli w dłużej perspektywie czasu mogą pojawić się problemy z mineralizacją kości
• Z tego powodu u osób dorosłych obserwuje się osteoporozę oraz osteomalację, które powodują liczne bóle kostne a u dzieci może pojawić się  krzywica i późniejsze wyrastanie zębów mlecznych oraz mogą występować drgawki i tężyczka, jeżeli niedobory będą występować już pierwszym półroczu życia

Przyczynami związanymi z niedoborem witaminy D jest również zwiększone ryzyko powstawania niektórych chorób takich jak:

• choroby związane z układem krążenia
• cukrzyca
• choroby zapalne
• choroby autoimmunologiczne
• nowotwory

Ciężki niedobór witaminy D

Za ciężki niedobór witaminy d określa się całkowite stężenie tego składnika w surowicy krwi <10 ng/ml. Leczenie ciężkiego niedobory witaminy D powinno być prowadzone minimum przez 3 miesiące lub do uzyskania normy na witaminę D  czyli >30-50 ng/ml, następnie wskazane jest stosowanie dawki podtrzymującej, czyli dawki profilaktycznej według wieku i masy ciała. U osób u których zauważono już objawy ze strony układu szkieletowego (deformacje, bóle kostne, liczne złamania), konieczne jest monitorowanie zarówno podaży witaminy D jak i wskaźników gospodarki wapniowo-fosforanowej.

Niedobór witaminy D u dorosłych

Niedobór witaminy d u osób dorosłych jest powszechnym zjawiskiem ze względu na szerokość geograficzną w której leży Polska. Dlatego też osoby dorosłe w sezonie jesienno-zimowym nie maja możliwości syntezy witaminy d z promieni słonecznych. Niedobór witaminy d u osób dorosłych przyczynia się do:

• pojawienia licznych skłonności do infekcji
• poważne choroby związane z autoagresją np. stwardnienie rozsiane, reumatoidalne zapalenie stawów
• zwiększone ryzyko zachorowań na nowotwory złośliwe przede wszystkim piersi, jelita grubego, nerek i prostaty
• zaburzenia gospodarki węglowodanowo-tluszczowej – cukrzyca typu 2 i innych chorób metabolicznych, które jej towarzyszą
• zwiększona częstotliwość zachorowań na choroby układu sercowo-naczyniowego jak np. zawał serca i udar mózgu

Oczywiście niedobór witaminy d u osób dorosłych przyczynia się do powstawania również innych problemów związanych ze zdrowiem jednak powyżej zamieszczone są najczęściej zauważane.

Niedobór witaminy D – skutki

Skutkami niedoboru witaminy D jest pojawienie się licznych chorób jak osteomalacja kości a może się to przerodzić w pojawienie się osteoporozy. Według licznych badań niedobory witaminy D skutkują również na pogorszenie funkcjonowania układu immunologicznego zwłaszcza u osób po 35 r. ż. Może to doprowadzić do pojawienia się stanów zapalnych w organizmie. Zauważono, że wysoki niedobór witaminy D ma wpływ na pojawienie się chorób tarczycy i może przyczyniać się do zwiększenia ryzyka depresji, schizofrenii, cukrzycy, nerwicy lękowej , nowotworów, reumatoidalne zapalenia stawów oraz chorób układu krążenia. Warto również pamiętać, że niedobór witaminy D może przyczyniać się do występowania otyłości.

Niedobór witaminy D a bóle stawów

Jedną z przyczyn niedoboru witaminy D jest pojawienie się bóli stawów. Już na tym etapie może zaświecić się lampka i warto sprawdzić czy przypadkiem nie jest to jeden z objawów związanych z reumatoidalnym zapaleniem stawów. Choroba ta dotyka 0,5-1% populacji w krajach rozwiniętych. Kolejną chorobą, która jest powiązana z niedoborem witaminy D i w której występują bóle stawów jest osteomalacja czyli metaboliczna choroba kości. Niedobór witaminy D przyczynia się wtedy do zaburzenia stężenia fosforanów oraz wapnia. Osoby, które zauważyły objawy związane z bólem stawów znajdują się w grupie ryzyka z niedoboru witaminy D i jak najszybciej powinny oznaczyć ją w surowicy krwi.

Niedobór witaminy d – leczenie

Leczenie niedoborów witaminy d zależy od jego poziomu w organizmie, konkretnego przypadku, ewentualnych chorób, przyczyn powstawania niedoboru oraz wieku. Aby zapewnić odpowiednią podaż witaminy D i uchronić przed pogłębianiem się niedoborów zaleca się:

• zwiększenie ekspozycji ciała na promienie słoneczne – jeśli jest to oczywiście możliwe i uzależnione jest to od pory roku w miejscu zamieszkania
• wzbogacenie codziennej diety o produkty bogate w witaminę d ( ryby: łosoś dziki, węgorz, śledź oraz w mniejszym stopniu żółtko jaja, mleko, niektóre grzyby)
• zastosowanie suplementacji preparatami zawierającymi witaminę d

Niedobór witaminy d a niedoczynność tarczycy

Według licznych badań, niedobór witaminy d zwiększa ryzyko powstawania chorób tarczycy w tym właśnie niedoczynności. Jeżeli już wcześniej została zdiagnozowana choroba tarczycy to poziom witaminy d powinna być stale monitorowana. Badania wskazują, że witamina D ma duże znaczenie odnośnie funkcjonowania gruczołu tarczycy. Odpowiednia podaż witaminy D (>1000 mg/dzień) może przyczynić się do poprawy pracy tarczycy. Chociaż witamina D nie jest w stanie zastąpić tarczycy to jednak jej suplementacja może pozytywnie wpłynąć na samopoczucie osób z niedoczynnością . Należy pamiętać, że oprócz suplementacji witaminy d przy niedoczynności tarczycy, warto wprowadzić do swojego menu produkty (przede wszystkim ryby), które zawierają ten składnik diety.

Niedobór witaminy d - jak uzupełnić?

Uzupełnić witaminę D można poprzez trzy sposoby. Pierwszą z nich jest dostarczenie witaminy D poprzez syntezę skórną. Jednak w Polsce efektywna synteza poprzez promieniowanie słoneczne odbywa się w okresie wiosenno-letnim (od maja do września), pomiędzy godzinami 10.00 a 15.00. Wtedy równie należy eksponować co najmniej w 18% powierzchni ciała ( przede wszystkim powinny być odsłonięte ramiona i nogi) przez minimum 15 minut i takie działanie prowadzi do naturalnej syntezy witaminy D w ilości, która odpowiada około 2000-4000 IU/dobę. Niestety czynniki pogodowe typu zachmurzenie, zanieczyszczone powietrze, zaawansowany wiek oraz praca w zamkniętych pomieszczeniach sprawiają, że wytworzenie odpowiedniej witaminy D poprzez syntezę skórną jest problematyczne lub całkowicie niemożliwe.

Kolejnym krokiem jest uzupełnienie witaminy D poprzez stosowanie odpowiedniej diety a raczej wybór konkretnych produktów spożywczych, które ją zawierają. Zapotrzebowanie witaminy D wraz z odpowiednim żywieniem jest pokryte maksymalnie do 20% dziennego zapotrzebowania. Źródłami pokarmowymi witaminy D są przede wszystkim ryby takie jak węgorz, łosoś, śledź oraz mleko, żółtko jaja, niektóre grzyby. Ostatnim sposobem jest zastosowanie suplementacji odnośnie konkretnego wieku. Poniżej znajdują się dokładne informacje odnośnie odpowiednich dawek dostosowanych do grup popularności.