Dieta dla cukrzyka

Cukrzyca jest grupą zaburzeń metabolicznych, która łączy je hipoglikemia wynikająca z bezwzględnego lub względnego niedoboru insuliny. Przewlekła hiperglikemia prowadzi do zaburzeń w metabolizmie białek, tłuszczów oraz gospodarki wodno-elektrolitowej. W konsekwencji może dojść do uszkodzenia różnych narządów oraz układów (szczególnie nerek, mięśnia sercowego, naczyń krwionośnych, nerwów oraz narządu wzroku). Do pojawiających się objawów związanych ze zdiagnozowaniem cukrzycy należą: nagły i niespodziewany spadek masy ciała, częste oddawanie moczu, zwiększone pragnienie, brak energii, zmęczenie, senność, pojawiające się zmiany ropne na skórze, stan zapalny narządów moczowo-płciowych.

Dieta dla cukrzyka powinna być skomponowana w sposób indywidualny. Dieta cukrzyka powinna charakteryzować się przede wszystkim niskim indeksem glikemicznym. Oznacza to, że w menu nie powinny znaleźć się takie produkty jak: cukier, soki, syropy cukrowe oraz konwencjonalne słodycze a także inne produkty węglowodanowe, które są wysoko przetworzone. Dieta dla cukrzyka uwzględnia spożywanie grubych kasz, ryż brązowy, makaron pełnoziarnisty (zwłaszcza ugotowany al dente), pieczone ziemniaki, pieczywo razowe, nasiona roślin strączkowych, większość owoców, niskokaloryczne substancje słodzące. Jeżeli u osób ze zdiagnozowaną cukrzycą występuje nadmierna masa ciała to warto zastosować dietę redukcyjną. Często wraz ze zdiagnozowaniem cukrzycy pojawia się również wysoki poziom cholesterolu oraz trójglicerydów. Dlatego też dieta dla cukrzyka powinna uwzględniać wysoką jakość tłuszczów głównie jedno i wielonienasyconych. Szczególnie warto zwrócić uwagę na przeciwzapalne kwasy omega-3 . Jeżeli natomiast występuje nadciśnienie to należy ograniczyć poziom dodawanej soli do posiłków i unikać produktów z wysoka zawartością sodu np. wędlin, serów , produktów konserwowych, gotowe sosy, nadmierną ilość pieczywa). W diecie dla cukrzyków powinno się uwzględnić większą ilość białka, które dodatkowo kontroluje łaknienia. Taka kompozycja sprawi, że posiłek nasyci na dłużej a dodatkowo ustabilizuje poziom glukozy we krwi.

Dieta dla cukrzyka i nadciśnieniowca

Zaburzenia związane z nadciśnieniem często towarzyszą cukrzycy typu 2 . Ratunkiem dla cukrzyka i nadciśnieniowca będzie wprowadzenie diety DASH, która jest uznawana za jedną z najlepszych diet świata. Jedną z podstaw diety DASH są warzywa oraz owoce, te drugie w profilaktyce cukrzycy powinny być spożywane w mniejszej ilości. Dieta dla cukrzyka i nadciśnieniowca zaleca spożywanie produktów nabiałowych nisko tłuszczowych, zbożowe produkty pełnoziarniste, ryby i chude mięso drobiowe oraz nasiona roślin strączkowych, orzechy. Natomiast w diecie dla cukrzyka i nadciśnieniowca ograniczeniu podlegają produkty z dużą zawartością soli i sodu, czerwonego mięsa (wołowiny i wieprzowiny), słodyczy oraz napoje zawierające cukier. Korzyści ze stosowania diety dla cukrzyka z nadciśnieniem zwiększą się poprzez wprowadzenie diety odchudzającej, która uwzględnia zmniejszenie masy ciała. Wbrew wyeliminowaniu z diety kilku produktów, model żywienia DASH jest nadal smaczna, łatwa i szybka w przygotowaniu i przede wszystkim można ją skomponować z łatwo dostępnych produktów spożywczych w przepisach szybkich do przygotowania. Badania wykazują, że stosowanie diety DASH sprzyja obniżeniu ciśnienia już po 2 tygodniach jej stosowania.

Dieta dla cukrzyka typu 2

Dieta dla cukrzyka typu 2 powinna uwzględniać produkty o wysokiej wartości odżywczej, nisko przetworzone pod względem technologicznym, objętościowe (niska kaloryczność w stosunku do objętości). Rozkład makroskładników w diecie powinien być dostosowany w sposób indywidualnych potrzeb biorąc pod uwagę aktywność fizyczną i parametry antropometryczne. Dieta zalecana dla osób ze zdiagnozowaną cukrzycą nie jest już uznawana za dietę ,,cukrzycową''. Pojęcie było to uznawane wcześniej, jednak obecnie dieta w cukrzycy uznawana jest za ,,zdrową dietę” opartą o zalecenia Piramidy Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej. Dieta dla cukrzyka typu 2 może być komponowana w zgodzie z założeniami diety śródziemnomorskiej, diety DASH oraz diety opartej o produkty z niskim indeksem glikemicznym. Natomiast do głównych zaleceń diety dla cukrzyka typu 2 należą:

• z diety najlepiej wyeliminować słodycze, produkty bogate w cukry proste oraz żywność wysoko przetworzoną
• ograniczyć zakup wędlin (parówek, pasztetów, kiełbas, szynki konserwowej itd.), zamiast tego samodzielnie warto upiec mięso na kanapki
• ograniczeniom podlegają potrawy i produkty z zawartością soli i wzmacniaczami smaku np. sosy sojowe, maggi lub kostki rosołowe
• w diecie nie powinny znaleźć się soki owocowe oraz napoje. Zalecane jest natomiast picie wody (1,5-2 litry w ciągu dnia) oraz korzystanie z herbatek ziołowych jak zielona i czerwona herbata, pokrzywa, morwa biała, skrzyp i czystek
• należy unikać produktów light z niską zawartością tłuszczu  - w ich składzie można znaleźć niepotrzebne składniki jak cukier czy syrop glukozowo-fruktozowy
• warto zwracać uwagę na jakość kupowanego chleba, najlepszym wyborem jest chleb żytni 100%, chleb gryczany, owsiany z mąki, wody, soli i zakwasu.
• Podstawą diety dla cukrzyka powinno być wybieranie produktów z niskim indeksem i ładunkiem glikemicznym
• posiłki powinny być spożywane regularnie najlepiej o tych samych porach dnia, w odstępach mniej więcej co cztery godziny. W przypadku cukrzycy typu 2 najczęściej jest spożywanie 4 posiłków w ciągu dnia, oczywiście wszystko zależy czy są włączone tabletki czy insulina
• posiłki powinny być prawidłowo skomponowane, owoce warto połączyć z orzechami lub nasionami i błonnikiem. Dodatek tłuszczu i nasion oleistych oraz błonnik spowalniają wchłanianie glukozy do krwi
• aktywność fizyczna powinna być dostosowana do własnych potrzeb oraz możliwości

Warto wiedzieć czym jest magiczny indeks i ładunek glikemiczny na podstawie, którego powinna być komponowana dieta dla cukrzyka typu 2

Indeks glikemiczny wskazuje procentowy wzrost stężenia glukozy we krwi, jaki następuje po spożyciu 50 gramów przyswajalnych węglowodanów.

Podział produktów:

• Niski IG: 0-55
• Średni IG: 55-69
• Wysoki IG: >70

Natomiast ładunek glikemiczny jest wartością liczbową, która uwzględnia ilość węglowodanów w produkcie. Wskaźnik ten bierze pod uwagę nie tylko ilość, ale i jakość spożywanych węglowodanów.

Podział dla pojedynczego produktu:

• Niski ŁG: 0-10
• Średni ŁG: 11-19
• Wysoki ŁG: >20

W cukrzycy typu 2 ważne jest odpowiednie skomponowanie i zbilansowanie posiłków. Prawidłowo skomponowany jadłospis pomoże w unormowaniu glikemii we krwi, dlatego na początku warto wybrać się do dietetyka lub skorzystać z diety pudełkowej. Zasady prawidłowego komponowania posiłku są następujące:

• Należy zadbać o odpowiednią ilość białka w diecie, oczywiście wszystko zależy od potrzeb indywidualnych i w diecie cukrzycowej można założyć 15-20 g białka w każdym posiłku. Również białko powinno znaleźć się w przekąskach a dania zawierające jego większą ilość pozwalają na lepszą kontrolę łaknienia przyczyniając się do kontroli masy ciała i redukcję
• Obecność tłuszczu w diecie obniża ładunek glikemiczny posiłków. Dlatego warto, aby w każdym z posiłków zawierał około 10 g tłuszczu w porcji). Jeżeli na co dzień spożywa się produkty niskotłuszczowe to do posiłku warto dodać 1 łyżkę oliw z oliwek, awokado lub dodać do posiłku orzechy, pestki lub nasiona.
• W przypadku węglowodanów nie ma optymalnej ilości w diecie cukrzycowej jaki ich udział powinien znaleźć się w codziennym jadłospisie. Według Standardów Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego z roku 2019 podaż węglowodanów w diecie powinien wynosić około 45% całkowitej ilości energii. Jednak jeżeli uwzględnia się również w diecie produkty z niskim indeksem i ładunkiem glikemicznym z dużym udziałem błonnika to podaż węglowodanów może być wyższa – nawet do 60%.

Dieta dla cukrzyka typu 1

Cukrzyka typu 1 związana jest z całkowitym niedoborem insuliny i najczęściej występuje u dzieci. Na podstawie glikemii lekarz decyduje odnośnie dawki wprowadzanej insuliny.  Dieta dla cukrzyka typu 1 zaleca zdrowe i dobrze zbilansowane żywienie, takie jak u zdrowego człowieka. Ilość węglowodanów w diecie według Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego z 2020 roku wskazują o ich udziale w diecie na poziomie 45-60% całkowitej energii diety. Źródłem węglowodanów powinny być produkty o niskim indeksie glikemicznym. Zaleca się również spożycie 25 g/dobę błonnika pokarmowego. Należy dążyć do zwiększenia podaży błonnika w diecie poprzez spożycie przynajmniej 2 porcji (1 porcja to 1 kromka pieczywa, pół szklanki ugotowanej kaszy, 3 łyżki płatków zbożowych). Udział białka w diecie powinno różnić się od ilości u zdrowego człowieka. Zaleca się spożycie 15-20% wartości energetycznej diety. Źródłem białka powinno być chude mięso (dób, wołowina i cielęcina), jajka oraz ryby oraz chudy nabiał i nasiona roślin strączkowych. Podaż tłuszczu w diecie cukrzyka typu 1 powinno wynosić około 25-40%. Nasycone kwasy tłuszczowe zawierają przede wszystkim w wołowinie, smalcu, wieprzowinie, śmietanie, maśle, pełnotłustym mleku, oleju kokosowym, oleju palmowym i powinny przekraczać 10% całkowitej energii diety. W diecie dla cukrzyka typu 1 należy szczególną uwagę zwrócić na jednonienasycone kwasy tłuszczowe, które znajdują się w oliwie z oliwek, oleju rzepakowym, awokado, orzechach. Zaleca się aby ich udział w diecie wynosił około 20% całkowitej energii diety. Natomiast udział wielonienasyconych kwasów tłuszczowych zaleca się 6-10% dziennej racji pokarmowej.

Dieta dla cukrzyka – przepisy

Kanapki z guacamole i jajkiem

• awokado – 1 sztuka
• jajko -1 sztuka
• chleb żytni razowy – 2 kromki
• koperek – 1 łyżeczka
• rukola – 1 garść
• szczypiorek – 1 łyżeczka
• pieprz czarny – szczypta
• ogórek – 1 sztuka
• pomidor – 1 sztuka

Awokado rozgnieć widelcem i jajko ugotuj na twardo. Przypraw do smaku, dodaj posiekany szczypiorek, koperek i posiekane jajko. Posmaruj kanapki pastą. Połóż warzywa.

Malinowy deser ze szczyptą cynamonu

• jogurt naturalny – 1 opakowanie
• maliny – 150 g
• siemię lniane lub nasiona chia – 1 łyżeczka
• cynamon – szczypta
• płatki migdałowe – 1 łyżka

Jogurt wymieszaj z migdałami. Maliny wsyp do miseczki, dodaj siemię lniane lub chia, dodaj cynamon i wymieszaj. Do szklanki wyłóż połowę malin, na to dodaj warstwę jogurtu wymieszanego z migdałami, na to wyłóż maliny. Udekoruj listkami bazylii.

Halibut z cytrynowym sosem jogurtowym na sałacie

• halibut lub inna ulubiona ryba – 150 g
• skórka i sok wyciśnięty z 1 limonki
• 1 cytryna
• jogurt grecki – 1 łyżka
• kilka listków mięty
• oliwa z oliwek – 1 łyżka
• mix sałat z rukolą
• pomidorki koktajlowe – garść
• czosnek – ząbek
• musztarda – 1 łyżeczka
• sól, pieprz

Rybę skrop sokiem z limonki, dopraw pieprzem i solą i smaż na patelni grillowej na łyżce oliwy po około 3 minuty z każdej strony. Obok ułóż pomidorki koktajlowe posypane wyciśniętym przez prasę czosnkiem i smaż. Po usmażeniu zostaw na patelni pod przykryciem. W tym samym czasie sok z połowy cytryny wymieszaj z jogurtem i skórką z cytryny, dodaj jogurt, wyciśnięty czosnek, musztardę i miętę. Zmiksuj i dopraw solą i pieprzem. Na talerz wyłóż sałatę, usmażone pomidorki i rybę. Polej sosem cytrynowym.

Sałatka z kozim serem i rukolą

• rukola – 1 szklanka
• ser kozi – 30 g
• pomidor – 1 sztuka
• orzeszki piniowe – 1 łyżka
• rodzynki – 1 łyżka
• sos miodowo-musztardowy: 1 łyżeczka musztardy, 1 łyżeczka miodu, 1 łyżeczka soku z cytryny, pieprz

Rodzynki zalej wrzątkiem i odsącz. Do miseczki przełóż rukolę, dodaj pokrojonego pomidora, rodzynki. Dodaj ser i polej sosem, posyp orzeszkami.

Dieta dla cukrzyka – jadłospis

Przykładowy jadłospis diety dla cukrzyka

• I śniadanie: Omlet marchewkowy
• II śniadanie: Koktajl truskawkowy z migdałami
• Obiad: Grillowane polędwiczki z nutą śródziemnomorską i grillowaną cytryną
• Podwieczorek: Surówka z pomidorów
• Kolacja: Rozgrzewający kapuśniak

Dieta dla cukrzyka - w ciąży

Cukrzycy ciążowej lepiej nie bagatelizować ponieważ pojawienie się hiperglikemii w ciąży może przynieść ryzyko powikłań w ciąży zarówno u kobiety jak i dziecka. U większości kobiet z cukrzycą w ciąży może jest osiągnięcie kontroli glikemii, która będzie usatysfakcjonowana poprzez wdrożenie odpowiednich zaleceń dietetycznych. Wprowadzenie farmakoterapii insulinowej jest jedynie ostatecznością przy braku występowania efektów terapeutycznych. W diecie cukrzyka w ciąży dopuszcza się stosowanie sztucznych środków słodzących oprócz sacharyny, która może przechodzić przez łożysko.

Postępowanie dietetyczne dla cukrzyka w ciąży według Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego w 2019 roku to:

• zaleca się, aby dieta zawierała 40-50% węglowodanów (około 180 g węglowodanów/dobę) z przewagą produktów o niskim indeksie glikemicznym
• zalecana ilość białka to 30% (około 1,3 g/kg masy ciała/dobę)
• przewiduje się 20-30% tłuszczów na dzień (w tym <10% nasyconych)
• w okresie planowania ciąży zaleca się wdrożenie suplementacji kwasem foliowym (min. 0,4 mg/ dobę) przez co najmniej 6 tygodni przed zajściem w ciąży do dwunastego tygodnia
• ilość kalorii zależy od masy ciała, wzrostu, aktywności fizycznej oraz wieku – średnie zapotrzebowanie kaloryczne w ciągu dnia powinno wynosić około 30 kcal/1 kg należnej masy ciała (około 1500-2400 kcal u ciężarnych z prawidłową masą ciała przed ciążą). U kobiet z nadwagą zaleca się stosowanie diety o kaloryczności od 25 do 30 kcal/1 kg masy ciała
• należy pamiętać, że wysoki przyrost masy ciała u kobiety w ciąży z cukrzycą oznacza, nadmierny wzrost płodu . Dlatego zalecany przyrost masy ciała to średnio 8-12 kilogramów – w zależności od wyjściowej masy ciała ( od około siedmiu kilogramów dla BMI >29,0 kg/m2 do osiemnastu kilogramów dla BMI <19,8 kg/m2)
• dieta dla cukrzyka typu 2 produkty dozwolone i zabronione

Dieta 1800 kcal dla cukrzyka 

Przykładowa dieta 1800 kcal dla cukrzyka 

• I śniadanie: Kanapki z pastą szpinakową
• II śniadanie: Smoothie malinowe z migdałami
• Obiad: Łosoś w sosie maślano-cytrynowym z surówką z pomidorów
• Podwieczorek: Tosty z serem mozzarella
• Kolacja: Zupa krem z pieczonej dyni z kalafiorem 

Dieta dla cukrzyka - 1500 kcal 

Przykładowa dieta dla cukrzyka 1500 kcal 

• I śniadanie: Omlet owsiany z borówkami i musem czekoladowym z awokado
• II śniadanie: Koktajl z grejpfrutem
• Obiad: Tajskie curry z indykiem
• Kolacja: Zupa z soczewicy z wędzoną papryką 

Dieta dla cukrzyka - 2000 kcal 

Przykładowa dieta dla cukrzyka 2000 kcal 

• I śniadanie: Kanapki z pastą z makreli
• II śniadanie: Brushetta z bazylią i awokado
• Obiad: Gołąbki z pęczaku i pieczarek
• Podwieczorek: 300 ml jogurtu z jabłkiem i cynamonem
• Kolacja: Sałatka orientalna z mango 

Dieta dla cukrzyka - 1200 kcal 

Dieta dla cukrzyka 1200 kcal 

• I śniadanie: Kanapki z pastą z hummusu z fasoli
• II śniadanie: Sałatka z grejpfrutem i jabłkiem
• Obiad: Filet z piersi kurczaka z suszonych pomidorów
• Kolacja: Sałatka z ciecierzycą i imbirem